Аннотация: в статье дается анализ предубеждений как фактора, блокирующего процессы примирения между народами. Рассматриваются причины возникновения предубеждений, а также способы сведения их к минимуму и возможность выработки способов преодоления так называемых «мемориальных барьеров». Затрагивается проблема коллективной памяти и мемориальных и памятных
мест. Указанные проблемы исследуются в контексте российско-польских отношений.
Ключевые слова: культурология, предубеждения, редукция, коллективная память, места памяти, межгрупповые конфликты, нетерпимость к неопределенности, гипотезы контакта, культурное программирование, польско-российские отношения.
Библиография:
1. Adorno T., Frenkel-Brunswik E., Levinson D., Sanford R. The Authoritarian Personality. New York: Harper and Brothers, 1950.
2. Aronson E. Człowiek istota społeczna. Warszawa: PWN, 1995.
3. Bar-Tal D. The Masada Syndrome: A Case of Central Belief. University Michigan, 1983.
4. Boski P., Więckowska J. Stosunki polsko-rosyjskie: historia ostatniego półwiecza w obrazach, pamięci i ocenach
Polaków // Polacy i Rosjanie. Przezwyciężanie uprzedzeń / Red. A. de Lazari, T. Rongińska. Łódź, 2006.
5. Bukowski M., Drogosz M. Stereotypy i poznanie: poznawcze podstawy funkcjonowania stereotypów // Społeczne
ścieżki poznania / Red. M. Ko ssowska, M. Śmieja, S. Śpiewak. Gdańsk: GWP, 2005.
6. Dobiszewski J. Przesądy, uprzedzenia, stereotypy kilka reß eksji o pojęciach // Katalog wzajemnych uprzedzeń
Polaków i Rosjan / Red. A. de Lazari. Warszawa: Polski instytut Spraw Międzynarodowych, 2006.
7. Dollard J., Miller N. E., Mowrer O. H., Sears R. S. Frustration and Aggression. New Haven, 1961.
8. Dovidio J. i in. Stereotypizacja, uprzedzenia i dyskryminacja: spojrzenie z innej perspektywy // Macrae C., Stangor
Ch., He. wstone M. Stereotypy i uprzedzenia. Gdańsk: GWP, 1999.
9. Jakubowska U. Ekstremizm polityczny. Gdańsk: GWP, 2005.
10. Jestal J. Hipoteza kontaktu a problemy pogranicza // Stereotypy narodowościowe na pograniczu / Red. W. Bonusiak.
Rzeszów, 2002.
11. Kaźmierska K. Między pamięcią zbiorową a biograÞ czną. Podróże do miejsc urodzenia izraelskich Żydów // Pamięć
zbiorowa jako czynnik integracji i źródło konß iktów / Red. A. Szpociński. Warszawa: SCHOLAR, 2009.
12. Kaźmierska K. Ramy społeczne pamięci // Kultura i Społeczeństwo. 2007. № 2.
13. Korzeniowski K. Autorytaryzm i jego psychopolityczne konsekwencje // Podstawy psychologii politycznej / Red.
K. Skarżyńska. Poznań: Wydaw. Zysk i S-ka, 2002.
14. Korzeniowski K. Utrata i poszukiwanie społeczno-politycznego sensu. Anomia i paranoja polityczna // Podstawy
psychologii politycznej / Red. K. Skarżyńska. Poznań: Wydaw. Zysk i S-ka, 2002.
15. Kossowska M. Poznawcze źródła przekonań politycznych // Społeczne ścieżki poznania / Red. M. Kossowska,
M. Śmieja, S. Śpiewak. Gdańsk: GWP, 2005.
16. Kwiatkowski P. Czy lata III Rzeczypospolitej były «czasem pamięci»? // Pamięć zbiorowa jako czynnik integracji i
źródło konß iktów / Red. A. Szpociński. Warszawa: SCHOLAR, 2009.
17. Lappo I. Uprzedzenia a media: Polska recepcja wydarzeń na Dubrowce analiza internetowej listy dyskusyjnej //
Polacy i Rosjanie. Przezwyciężanie uprzedzeń / Red. A. de Lazari, T. Rongińska. Łódź: Ibidem, 2006.
18. Lazari A. de. Polskie i rosyjskie «zaprogramowanie kulturowe» (szkic problemu) // Polacy i Rosjanie.
Przezwyciężanie uprzedzeń / Red. A. de Lazari, T. Rongińska. Łódź, 2006.
19. Lazari A. de. Wzajemne uprzedzenia Polaków i Rosjan // Katalog wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan / Red.
A. de Lazari. Warszawa: Polski instytut Spraw Międzynarodowych, 2006.
20. Marody M. Sens teoretyczny a sens empiryczny pojęcia postawy. Warszawa: PWN, 1976.
21. Merton R. Teoria socjologiczna i struktura społeczna, Warszawa: PAN, 2002.
22. Michnik A. Wściekłość i wstyd. Warszawa: Zeszyty Literackie, 2005.
23. Nelson T. Psychologia uprzedzeń. Gdańsk: GWP, 2003.
24. Niewiara A. Moskwicin-Moskal-Rosjanin w dokumentach prywatnych. Portret. Łódź: Ibidem, 2006.
25. Nijakowski L. Kiedy krwawa plama staje się białą. Polityka pamięci związana z masakrami w XX wieku // Pamięć
zbiorowa jako czynnik integracji i źródło konß iktów / Red. A. Szpociński. Warszawa: SCHOLAR, 2009.
26. Pamięć zbiorowa jako czynnik integracji i źródło konß iktów / Red. A. Szpociński. Warszawa: SCHOLAR, 2009.
27. Skarżyńska K. Nacjonalizm i patriotyzm: orientacje ideologiczne i postawy jednostek // Podstawy psychologii
politycznej. Poznań: Wydaw. Zysk i S-ka, 2002.
28. Skorupska A. (2006). Wizerunek Rosji i Rosjan w mediach // Polacy i Rosjanie. Przezwyciężanie uprzedzeń / Red.
A de Lazari, T. Rongińska. Łódź: Ibidem, 2006.
29. Skorupska A. Polska opinia publiczna o Rosji i Rosjanach // Polacy i Rosjanie. Przezwyciężanie uprzedzeń / Red.
A de Lazari, T. Rongińska. Łódź: Ibidem, 2006.
30. Sobczak M., Backer R. Nieznane jutro determinant i możliwości zacierania wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan //
Polacy i Rosjanie. Przezwyciężanie uprzedzeń / Red. A. de Lazari, T. Rongińska. Łódź: Ibidem, 2006.
31. Stereotypy i uprzedzenia: uwarunkowania psychologiczne i kulturowe / Red. M. Kofta, A. Jasińska-Kania.
Warszawa: SCHOLAR, 2001.
32. Szacka B. Czas przeszły, pamięć, mit. Warszawa: Wydaw. Naukowe SCHOLAR, 2006.
33. Szacka B., Sawisz A. Czas przeszły i pamięć społeczna. Warszawa: Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, 1990.
34. Sztompka P. Socjologia. Analiza społeczeństwa. Kraków: Znak, 2003.
35. Walicki A. O inteligencji, liberalizmach i o Rosji. Kraków: Universitas, 2007.
36. Walicki A. Rosja, katolicyzm i sprawa polska. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2003.
37. Weigl B. Stereotypy i uprzedzenia // Psychologia. Podręcznik akademicki. T. 3 / Red. J. Strelau. Gdańsk: GWP, 2007.
38. Weigl B. Stereotypy i uprzedzenia etniczne u dzieci i młodzieży. Warszawa: Wydaw. Instytutu Psychologii PAN, 1999.
39. Korzeniowski K. Utrata i poszukiwanie społeczno-politycznego sensu. Anomia i paranoja polityczna // Podstawy
psychologii politycznej / Red. K. Skarżyńska. Poznań: Wydaw. Zysk i S-ka, 2002.
40. Żakowska M. Rosja i Rosjanin w publicystyce polskiej po 1989 roku // Polacy i Rosjanie. Przezwyciężanie uprzedzeń /
Red. A. de Lazari, T. Rongińska. Łódź: Ibidem, 2006.
References (transliteration):
1. Adorno T., Frenkel-Brunswik E., Levinson D., Sanford R. The Authoritarian Personality. New York: Harper and Brothers, 1950.
2. Aronson E. Człowiek istota społeczna. Warszawa: PWN, 1995.
3. Bar-Tal D. The Masada Syndrome: A Case of Central Belief. University Michigan, 1983.
4. Boski P., Więckowska J. Stosunki polsko-rosyjskie: historia ostatniego półwiecza w obrazach, pamięci i ocenach
Polaków // Polacy i Rosjanie. Przezwyciężanie uprzedzeń / Red. A. de Lazari, T. Rongińska. Łódź, 2006.
5. Bukowski M., Drogosz M. Stereotypy i poznanie: poznawcze podstawy funkcjonowania stereotypów // Społeczne
ścieżki poznania / Red. M. Ko ssowska, M. Śmieja, S. Śpiewak. Gdańsk: GWP, 2005.
6. Dobiszewski J. Przesądy, uprzedzenia, stereotypy kilka reß eksji o pojęciach // Katalog wzajemnych uprzedzeń
Polaków i Rosjan / Red. A. de Lazari. Warszawa: Polski instytut Spraw Międzynarodowych, 2006.
7. Dollard J., Miller N. E., Mowrer O. H., Sears R. S. Frustration and Aggression. New Haven, 1961.
8. Dovidio J. i in. Stereotypizacja, uprzedzenia i dyskryminacja: spojrzenie z innej perspektywy // Macrae C., Stangor
Ch., He. wstone M. Stereotypy i uprzedzenia. Gdańsk: GWP, 1999.
9. Jakubowska U. Ekstremizm polityczny. Gdańsk: GWP, 2005.
10. Jestal J. Hipoteza kontaktu a problemy pogranicza // Stereotypy narodowościowe na pograniczu / Red. W. Bonusiak.
Rzeszów, 2002.
11. Kaźmierska K. Między pamięcią zbiorową a biograÞ czną. Podróże do miejsc urodzenia izraelskich Żydów // Pamięć
zbiorowa jako czynnik integracji i źródło konß iktów / Red. A. Szpociński. Warszawa: SCHOLAR, 2009.
12. Kaźmierska K. Ramy społeczne pamięci // Kultura i Społeczeństwo. 2007. № 2.
13. Korzeniowski K. Autorytaryzm i jego psychopolityczne konsekwencje // Podstawy psychologii politycznej / Red.
K. Skarżyńska. Poznań: Wydaw. Zysk i S-ka, 2002.
14. Korzeniowski K. Utrata i poszukiwanie społeczno-politycznego sensu. Anomia i paranoja polityczna // Podstawy
psychologii politycznej / Red. K. Skarżyńska. Poznań: Wydaw. Zysk i S-ka, 2002.
15. Kossowska M. Poznawcze źródła przekonań politycznych // Społeczne ścieżki poznania / Red. M. Kossowska,
M. Śmieja, S. Śpiewak. Gdańsk: GWP, 2005.
16. Kwiatkowski P. Czy lata III Rzeczypospolitej były «czasem pamięci»? // Pamięć zbiorowa jako czynnik integracji i
źródło konß iktów / Red. A. Szpociński. Warszawa: SCHOLAR, 2009.
17. Lappo I. Uprzedzenia a media: Polska recepcja wydarzeń na Dubrowce analiza internetowej listy dyskusyjnej //
Polacy i Rosjanie. Przezwyciężanie uprzedzeń / Red. A. de Lazari, T. Rongińska. Łódź: Ibidem, 2006.
18. Lazari A. de. Polskie i rosyjskie «zaprogramowanie kulturowe» (szkic problemu) // Polacy i Rosjanie.
Przezwyciężanie uprzedzeń / Red. A. de Lazari, T. Rongińska. Łódź, 2006.
19. Lazari A. de. Wzajemne uprzedzenia Polaków i Rosjan // Katalog wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan / Red.
A. de Lazari. Warszawa: Polski instytut Spraw Międzynarodowych, 2006.
20. Marody M. Sens teoretyczny a sens empiryczny pojęcia postawy. Warszawa: PWN, 1976.
21. Merton R. Teoria socjologiczna i struktura społeczna, Warszawa: PAN, 2002.
22. Michnik A. Wściekłość i wstyd. Warszawa: Zeszyty Literackie, 2005.
23. Nelson T. Psychologia uprzedzeń. Gdańsk: GWP, 2003.
24. Niewiara A. Moskwicin-Moskal-Rosjanin w dokumentach prywatnych. Portret. Łódź: Ibidem, 2006.
25. Nijakowski L. Kiedy krwawa plama staje się białą. Polityka pamięci związana z masakrami w XX wieku // Pamięć
zbiorowa jako czynnik integracji i źródło konß iktów / Red. A. Szpociński. Warszawa: SCHOLAR, 2009.
26. Pamięć zbiorowa jako czynnik integracji i źródło konß iktów / Red. A. Szpociński. Warszawa: SCHOLAR, 2009.
27. Skarżyńska K. Nacjonalizm i patriotyzm: orientacje ideologiczne i postawy jednostek // Podstawy psychologii
politycznej. Poznań: Wydaw. Zysk i S-ka, 2002.
28. Skorupska A. (2006). Wizerunek Rosji i Rosjan w mediach // Polacy i Rosjanie. Przezwyciężanie uprzedzeń / Red.
A de Lazari, T. Rongińska. Łódź: Ibidem, 2006.
29. Skorupska A. Polska opinia publiczna o Rosji i Rosjanach // Polacy i Rosjanie. Przezwyciężanie uprzedzeń / Red.
A de Lazari, T. Rongińska. Łódź: Ibidem, 2006.
30. Sobczak M., Backer R. Nieznane jutro determinant i możliwości zacierania wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan //
Polacy i Rosjanie. Przezwyciężanie uprzedzeń / Red. A. de Lazari, T. Rongińska. Łódź: Ibidem, 2006.
31. Stereotypy i uprzedzenia: uwarunkowania psychologiczne i kulturowe / Red. M. Kofta, A. Jasińska-Kania.
Warszawa: SCHOLAR, 2001.
32. Szacka B. Czas przeszły, pamięć, mit. Warszawa: Wydaw. Naukowe SCHOLAR, 2006.
33. Szacka B., Sawisz A. Czas przeszły i pamięć społeczna. Warszawa: Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, 1990.
34. Sztompka P. Socjologia. Analiza społeczeństwa. Kraków: Znak, 2003.
35. Walicki A. O inteligencji, liberalizmach i o Rosji. Kraków: Universitas, 2007.
36. Walicki A. Rosja, katolicyzm i sprawa polska. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2003.
37. Weigl B. Stereotypy i uprzedzenia // Psychologia. Podręcznik akademicki. T. 3 / Red. J. Strelau. Gdańsk: GWP, 2007.
38. Weigl B. Stereotypy i uprzedzenia etniczne u dzieci i młodzieży. Warszawa: Wydaw. Instytutu Psychologii PAN, 1999.
39. Korzeniowski K. Utrata i poszukiwanie społeczno-politycznego sensu. Anomia i paranoja polityczna // Podstawy
psychologii politycznej / Red. K. Skarżyńska. Poznań: Wydaw. Zysk i S-ka, 2002.
40. Żakowska M. Rosja i Rosjanin w publicystyce polskiej po 1989 roku // Polacy i Rosjanie. Przezwyciężanie uprzedzeń /
Red. A. de Lazari, T. Rongińska. Łódź: Ibidem, 2006.